Bord na het eten van een Liberiaanse maaltijd

Voor 'Het Vervolg' reisde Andrea Stultiens door Afrika. In de voetsporen van Paul Julien werkte zij aan een nieuw project. Dit is het 4e en tevens laatste deel van haar verslag.

Er is veel veranderd in Liberia

Paul Julien startte zijn serologisch onderzoek in het Afrika ten zuiden van de Sahara in 1932 in Liberia. Ik kende het land alleen van de berichten in het Nederlandse nieuws over de eindeloze burgeroorlog tussen 1991 en 2006. Dit veranderde toen ik Juliens avonturen las, waarin hij vertelt over wandelingen door het regenwoud, de wreedheden en het nut van geheime genootschappen, de Mandingo’s die de handel in het noorden van Liberia domineerden en de bijzondere Kru en Vai schriften. In de brieven die hij schreef aan zijn ouders lijkt het alsof zijn reis de normaalste zaak van de wereld is voor hem.

Juliens route door Liberia in 1932 (Collectie Nederlands Fotomuseum in Rotterdam)

‘Toen de regen even ophield ging ik naar de Katholieke missie die een schamel kerkje aan den rand van het dorp heeft. Allerhartelijkst ontvangen door 3 Iersche geestelijken. Onmiddelijk aanbod om bij hen te logeeren, waarvoor ik hen natuurlijk betaal. […] Allerlei inlichtingen van hen gehad. Nu over mijn reis. Zij waren van meening dat ik naar Sanequelli moest gaan (had ik al gedacht) is 500 KM loopen / 250 heen 250 terug. Daar zit een missionaris. Behalve de missionaris is er nooit of nagenoeg nooit een Europeaan geweest. Ik vroeg of er risico aan was. Toen begonnen ze allemaal te lachen. Niets geen gevaar. In Londen op straat dát is gevaar zeggen ze. Zij zullen zorgen voor betrouwbare dragers. (gemoedelijke kerels die negers, groote kinderen)’ (Brief geschreven in Monrovia op 30 juli 1932 door Paul Julien. De brief maakt onderdeel uit van de collectie van het Nederlands Fotomuseum.)

We kunnen alleen maar gissen of hij echt zo op zijn gemak was, of het zo deed voorkomen omdat hij niet wilde dat zijn ouders zich zorgen zouden maken.

Broadstreet in Monrovia, juli 2013 gefotografeerd door Paul Julien (Collectie Nederlands Fotomuseum)

In dezelfde brief beschrijft Julien de hoofdstad van Liberia.

‘De eerste indruk is onbeschrijflijk. Onbeschrijflijke rotzooi nooit ergens bij elkaar gezien. Straten vol menschen in allerlei gradaties van zwart, in vodden gekleed baggerende door de modder. Verderop is de “stad” iets netter, schilderachtig als ik nergens ooit gezien heb. Alles is grenzeloos vervallen. Vroeger was er electrisch licht: gaat niet meer aangezien Regeering geen geld heeft. Alle straten met gras begroeid. Een ongeloofelijk aantal “kerken” van allerlei Amerikaansche secten, voddig van bouw, lijkt op niets en toch onvergetelijk mooi als geheel.’

Broadstreet in Monrovia, juni 2013 (© Andrea Stultiens)

Kwei Dokie was een soldaat in het leger van Frans Guinea. Hij had er geen trek in te vechten voor een coloniale machthebber in de eerste wereldoorlog. Hij nam zijn familie dus mee de grens over. Hij vestigde zich in Saniquellie, in het noorden van de ‘Negerrepubliek’ Liberia. Het beviel hem dat Liberia geen kolonie was. Afstammelingen van de bevrijde slaven, die het land begin 19e eeuw stichtten, vormden het centrale gezag in Liberia. Het was moeilijk voor de overheid om het binnenland te controleren. De toenadering die gezocht werd tot lokale chiefs was niet altijd even succesvol. Gerespecteerd migrant Kwei Dokie, die hen welgezind was, kreeg de titel Koning, en vormde een brug tussen de lokale bevolking en het landsbestuur in Monrovia.

Foto uit publicatie van Paul Juliens Liberiaanse avonturen in Vlaams tijdschrift ‘Ons Land’, 1933 (Collectie Nederlands Fotomuseum)

James Moore Dokie is Kwei’s kleinzoon. De verantwoordelijkheid voor het doorgeven van de geschiedenis binnen de uitgebreiede familie Dokie ligt bij hem. Hij kent veel verhalen en was natuurlijk onderdeel van wat er volgde op het leven van zijn grootvader. Hij en vele andere familieleden vluchtten (terug) naar Guinea tijdens de oorlog.

James wist niet hoe zijn opa eruit zag. Hij denk dat de foto’s die ik hem laat zien, gepubliceerd in een het Vlaamse tijdschrift ‘Ons Land’ in 1933, zijn taak een stuk makkelijker zullen maken.

James Moore Dokie met foto van zijn grootvader (© Andrea Stultiens)

Lianen brug die leidt naar de grensovergang tussen Liberia en Guinea over de St. Paul rivier, juni 2013 (© Andrea Stultiens)

De grens die Julien in 1932 overstak om van Liberia Guinea in te trekken is nauwelijks verandert. Een uur rijden van Saniquellie bereiken we een checkpoint. Ik laat Juliens foto’s van een lianenbrug en een oversteek over een rivier met een vlot zien aan de bewakers. Eén van hen herkent de brug en weet dat hij leidt naar de St. Paul rivier waar het vlot nog steeds in gebruik is. De ene oever van de rivier is  Liberia, de andere Guinea. Een andere bewaker biedt aan met ons mee te gaan en mij, een vriend en de chauffeur en fantastische fixer Alvin de weg te wijzen. Als we eindelijk aankomen bij de oerwoudbrug begint de zon al onder te gaan. Ik steek over en veroorzaak grote hilariteit onder de toekijkende kinderen door midden in een stroom safari mieren te gaan staan die me aan het dansen maken. De brug lijkt bij elkaar gehouden te worden door maar een enkele liaan. Als ik terug ben aan de veilige kant wordt me verteld dat de brug ieder jaar vernieuwd wordt. De reconstructie is gepland voor overmorgen. De brug is hetzelfde, maar 79 versies anders.

De brug die leidt naar de St. Paul rivier die de grens vormt tussen Liberia en Guinea, gefotografeerd door Paul Julien, augustus 1932 (Collectie Nederlands Fotomuseum)

-----------------------------------------------------------------

Dit is het einde van het verslag van Andrea Stultiens over haar reis door Afrika voor Het Vervolg in de voetsporen van chemicus en antropoloog Paul Julien.

Africa Web TV filmde Andrea Stultiens in Afrika én voor haar werk op de manifestatie in Groningen, en geeft in deze korte documentaire een mooi beeld van haar werkwijze en toewijding. Bekijk de film 'Married to Africa' op YouTube (10:12 min)

Meer over Andrea en haar werk is te vinden op haar website en facebook-pagina.