In steeds hetzelfde kleine metrostation in Tokyo fotografeerde de Duitse fotograaf Michael Wolf de gezichten en lichamen van forensen, platgedrukt tegen de ruiten van overvolle treinstellen. De passagiers ogen wezenloos, in gedachten verzonken en somber – ogenschijnlijk wordt de mens in ’s werelds grootste stedelijke conglomeratie gereduceerd tot vee. In zijn serie TOKYO COMPRESSION vergroot Wolf dit detail uit en verheft het tot symbool. Zo roept hij onherroepelijk de vraag op: kan de mens in de moderne megapolis zijn identiteit en waardigheid behouden?

In de chaotische miljoenenstad Dhaka leidt een gebrek aan bouwvoorschriften en brandpreventie tot levensgevaarlijke situaties. Geregeld woeden er branden, die slecht onder controle kunnen worden gebracht omdat het aan de juiste apparatuur en training ontbreekt. Zo gaan woningen, bezittingen en levens verloren. In zijn serie DEATH TRAPS laat Abir Abdullah zien dat – hoewel het vuur een probleem is voor íedereen – vooral in de sloppenwijken grote schade wordt aangericht. De armsten hebben geen reserves op de bank, terwijl ze bij brand vaak alles verliezen wat ze hebben. Met zijn werk hoopt Abdullah zowel publiek als autoriteiten wakker te schudden.

Ondanks de aanwezigheid van legio hulpverlenende instanties in Haïti en miljarden dollars aan hulpgeld, moest zes maanden na de verwoestende aardbeving van 12 januari 2010 nog steeds negentig procent van het puin worden geruimd. Evan Abramson vraagt zich af of de stem van de Haïtianen wel wordt gehoord. ‘Het is een land dat lijkt te zijn gevangen tussen destructie en wederopbouw, tussen vooruitgang, oproer en normaliteit’, zegt hij. In zijn nachtelijke portretten van de weeskinderen van Port-au-Prince, gecombineerd met beelden van de verwoestingen, roept hij een indringend beeld op van een volk dat in de steek is gelaten.

Een aantal landen dat twintig jaar terug nog geen middenklasse had, is in rap tempo economisch uitgegroeid tot een industriële powerhouse. Martin Adolfsson fotografeerde de modelwoningen die in voorsteden verrezen als uithangbord voor een kant-en-klaar te kopen levensstijl. Ze staan in opkomende landen als Brazilië, China en Mexico, maar door de geografische verklikkers te verwijderen, onderstreept Adolfsson de eenvormigheid. De opkomst van suburbia, zo laat hij zien, is een wereldwijde beweging.

Op een klein territorium als dat van eilandnatie Bahrein, heeft koortsachtige bouw een groot effect op de omgeving. De natuurlijke ruimte, zowel horizontaal als verticaal, wordt drastisch ingekrompen. Herinneringen aan een geschiedenis vol individuen en gemeenschappen van verschillende etnische en culturele achtergronden zijn door de oprukkende moderniteit uitgewist. De nieuwe geschiedenis is – ondanks utopische beloften – niet voor en door het volk gemaakt, maar toegesneden op de behoeften van autoriteiten die weinig voeling hebben met de wensen van het volk. Ondertussen, zegt Anas Al-Shaikh, moet iedereen zich psychologisch aanpassen aan de dagelijkse visuele schok van de nieuwe geografie.

In TEHRAN’S SELF-PORTRAIT wordt de jonge Iraanse fotografe Mehraneh Atashi in haar zelfportretten waar de textuur van de stad doorheen sijpelt letterlijk één met haar stad. Het is de uitkomst van wat ze als een worsteling omschrijft. ‘De straat duwde me met één hand weg en omarmde me met de andere.’ Tussen 2008 en 2010 benaderde Atashi Teheran vanuit elke invalshoek. Onder het oppervlak is de spanning van het moderne Iran voelbaar. De pleinen en de straten werden plaatsen waar jonge mensen in opstand kwamen, in elkaar werden geslagen en werden gearresteerd. ‘Zo werden we intiem, de stad en ik.’

Achter elk raam kan een verhaal liggen, zegt Giorgio Barrera. Zelfs de gewoonste taferelen van een alledaags thuis, op het oog volledig ontsluierd, geven ons het gevoel dat we nog steeds niet alles zien. Barrera fotografeerde de ramen, maar wij – de kijkers – zijn de uiteindelijke voyeurs. Alsof we zonder tussenkomst van de fotograaf kijken. Door die bevoorrechte, veilige positie kunnen we bovendien langer en aandachtiger kijken, dan we bij echte ramen zouden durven. We kunnen ons identificeren met de situatie die door het raam is te zien – we kunnen worden bevredigd in onze nieuwsgierigheid en gedesoriënteerd raken.

De Bosnische hoofdstad Sarajevo is een stad van contrasten. Ze is getekend door conflict, maar ook het decor van moderne nieuwbouw en wolkenkrabbers. De drukte van het dagelijks verkeer lijkt haaks te staan op de nog verse herinnering aan die zwarte dagen waarin mensen zich nauwelijks op straat waagden uit angst voor scherpschutters en bommen. In deze stad in beweging, die tegelijk iets bewegingloos en eeuwigdurends heeft, zoeken individuen naar een identiteit, zoals de stad zelf bezig is zich een nieuwe identiteit aan te meten.

Ooit was de South Bronx in New York Amerika’s meest beruchte Amerikaanse achterstandswijk – een decor van vervallen huurpanden, vervuilde straten, gangbangers en rondhangende hiphoppers. Maar dit post-apocalyptische decor is beetje bij beetje aan het verdwijnen. Bewoners hebben letterlijk het zaad van de vooruitgang geplant. Meer dan honderd volkstuinen gedijen nu op ongedachte locaties. Zo maakt de South Bronx deel uit van de voorhoede van de Urban Farming-beweging, die grote betekenis kan hebben voor het milieu en voor het sociale klimaat in stedelijke gebieden.

In THE RAW AND THE COOKED richt Peter Bialobrzeski de camera op het gehele spectrum van bouwkunst waarmee de ontwikkeling van Aziatische megasteden gepaard gaat, van de eenvoudigste zelfbouw – op menselijke schaal en uit gevonden materialen – tot de futuristische, geplande steden van glas, staal en beton. Onderliggend zijn de vraagtekens die hij zet bij de ‘vooruitgang’ die ertoe leidt dat het nieuwe zonder pardon het oude wegvaagt en grondstoffen grootschalig worden verkwist.

Wie de naam Soweto hoort, denkt aan armoede, stof, misdaad en aids. Een beeld dat in stand wordt gehouden door de media. Jodi Bieber wilde Soweto laten zien zoals het vandaag de dag is – een plek waar mensen hun thuis hebben, waar ze gewoon hun inkopen doen en een alledaags leven leiden. Ze wilde stereotiepen ondergraven en de kosmopolitische townships tonen zoals de inwoners ze zelf ervaren.

De urbane tegenhangers van de bekende Braziliaanse MST – een beweging die landrechten eist voor kleine boeren – pleiten sinds het begin van jaren negentig voor gedegen woonruimte voor daklozen. Dertienduizend families in Sao Paulo, veelal arme migranten, worden inmiddels vertegenwoordigd door een twaalftal organisaties. Hoewel de overheid oppervlakkige maatregelen neemt om de leefbaarheid van de stad te vergroten, bijvoorbeeld door de strijd aan te binden met de visuele vervuiling van reclame-uitingen, wordt het werkelijke probleem niet aangepakt. Het gevolg zien we in Prestes Maia, het grootste (inmiddels ontruimde) kraakpand ter wereld, waar ruim 1600 mensen temidden van verval een waardig bestaan probeerden op te bouwen.

Sun City in Arizona was bij de opening in 1960 de eerste gemeenschap speciaal voor pensionado’s en is nog altijd de grootste. Een oudedagsparadijs dat ruim 36 vierkante kilometer beslaat, met palmbomen langs de straten, en speciale rijbanen voor golfwagentjes. Sun City telt elf golfbanen, zeven recreatiecentra, zeven zwembaden, drie country clubs, zestien winkelcentra en twee bibliotheken. Zo zitten de 42.500 inwoners, gemiddeld 73 jaar oud, hun leven na het leven uit. Sun City is uniek, zegt fotografe Kendrick Brinson, maar met de groeiende vergrijzing, zal ook de vraag naar vergelijkbare steden groeien.

Op dieren gerichte straatfotografie, zo omschrijft Giacomo Brunelli zijn langlopende project waarin hij in allerlei omgevingen dieren fotografeert. Zijn foto’s laten zien hoezeer dieren zijn geïntegreerd in een door mensen gemaakte leefwereld. Maar het gaat de fotograaf vooral om de interactie tussen hem en het dier. ‘Zodra ik een dier dat ik wil vastleggen, zal ik het eerst negeren en dan najagen, op zoek naar een reactie. Soms staar ik slechts en kijk wat er gebeurt. Reacties verschillen: soms zijn de dieren nieuwsgierig, soms schrikken ze.’

Na de oorlog van 2006 heerste in Libanon een instabiel sociaal en politiek klimaat. De publieke ruimte – van de media tot de straat – was doordrenkt van angst en paranoia. Voor een generatie jonge inwoners van Beiroet werd de nacht de ultieme vrije ruimte. Ze troffen elkaar tijdens decadente ondergrondse feesten, waar alles draaide om schoonheid, designer-kleding en sex-appeal. Maar in Gregory Buchakjians foto’s is de onderliggende angst en het geweld voelbaar.

Enkele van de grootste winkelcentra ter wereld staan in de Filipijnen, een overwegend katholiek ontwikkelingsland. Inwoners spenderen zoveel vrije tijd – én de miljarden die overzeese familie naar huis stuurt – in deze koopparadijzen, dat ze het hart zijn gaan vormen van de gemeenschap. Om haar volgelingen tegemoet te komen is de Katholieke Kerk diensten gaan verzorgen in de winkelcentra – in een rustige hoekje, het atrium of een speciaal daarvoor ingerichte kapel. Dat, zo zegt Estan Cabigas, onderstreept dat winkelcentra de nieuwe kathedralen zijn geworden.

De afgelopen vier jaar fotografeerde de Mexicaanse fotograaf Alejandro Cartagena de door de Mexicaanse regering aangejaagde stadsuitbreidingen rond de industriestad Monterrey. Aan de rand van de negen steden die samen de agglomeratie Monterrey vormen, zijn in hoog tempo 400.000 nieuwe woningen verrezen. Vaak zijn deze huizen gebouwd op het goedkoopste land en op plekken waar een deugdelijke infrastructuur ontbreekt. Cartagena legde vast hoe de nieuwe bewoners een thuis proberen te maken temidden van verkeersinfarcten, gebrek aan water, verwaarloosde publieke ruimte, vandalisme en criminele bendes.

Slechts drie metrostations van het chique zakendistrict van Japans tweede stad Osaka ligt de wijk Kamagasaki. Hoewel er twintigduizend mensen wonen, is de wijk op geen stadsplattegrond terug te vinden – het is een achterbuurt en een schandvlek van de Japanse samenleving. Kamagasaki wordt vooral bevolkt door mannen boven de vijftig, zonder huis, baan of waardigheid, verlaten door hun familie, slachtoffer van alcoholisme, en prooi voor de maffia en christelijke liefdadigheidsorganisaties. Op minder dan een vierkante kilometer kwijnt hier de trots van de Japanse wederopbouw en verstedelijking van weleer weg, terwijl de rest van de stad in een hectisch industrieel, kapitalistisch en technologisch geavanceerd consumentisme doordendert. IN NISHINARI WARD is het tweede deel van Cazalis' langlopende project Urban Shadows.

Het leven van de oom van Tiane Doan Na Champassak leest als een avonturenboek – gestationeerd in Algiers tijdens de Tweede Wereldoorlog, vervolgens betrokken bij geheime missies in bezet China en Indochina. Maar zijn lezenswaardige autobiografie begint in Calcutta, tegenwoordig Kolkata geheten. Die scènes inspireerden zijn neef om de straten van de miljoenenstad in al zijn extreme uitwassen te verkennen: arm en rijk, vies en schoon, modern en oud, mooi en lelijk. In deze straten, aldus de fotograaf, zie je de essentie van de Indiase realiteit.

Al eeuwenlang is de rivier Buriganga de belangrijkste waterweg in de miljoenenstad Dhaka. Velen gebruiken de Buriganga om goederen te vervoeren, of snel het achterland te bereiken. Maar door de onstuimige groei van de stad wordt deze levensader steeds verder afgeknepen. De vervuiling door huishoudens, scheepvaart en chemische fabrieken ondermijnen de functie van de rivier. Ooit was de Buriganga een zegen voor Dhaka, nu is Dhaka een vloek geworden voor de Buriganga.

De post-industriële urbane samenleving vraagt om een efficiënt gebruik van ruimte. De oplossing ligt al decennia in wolkenkrabbers, die de sociale ruimte en de inrichting van gemeenschappen fundamenteel hebben veranderd. De lift, het transportmiddel dat een verticaal leven mogelijk maakt, speelt daarin een centrale rol. Xavier Comas legde in zwart-wit de liften van Tokyo vast. Zo toont hij de essentiële paradox van de grootstedelijke vervreemding: emotionele afstand afgezet tegen onvermijdelijke fysieke nabijheid.

LIBERTY LOST (G20, TORONTO) is een reactie op de grootschalige en repressieve inzet van politie tijdens de G20 van Toronto, gehouden in 2010. Het in scène gezette beeld is losjes gebaseerd op Eugene Delacroix’ schilderij Liberty Guiding the People (ook wel: Liberty on the Barricades). Waar Delacroix in de jaren dertig van de negentiende eeuw de strijd voor democratie liet zien, gaat LIBERTY LOST over de stad als verzetshaard en de grenzen die worden gesteld door een democratie die vooral privé-bezit en rijkdom beschermt.

Als onderdeel van een langlopend project over armoede en globalisering maakte Stephen Dupont levensgrote, op polaroid geschoten portretten in de sloppenwijken van Mumbai en Jakarta. De keuze voor die megasteden was eenvoudig: waar India de grootste hindoegemeenschap ter wereld kent, heeft Indonesië de grootste moslimgemeenschap. Wat betekenen economische, politieke én religieuze ontwikkelingen – veroorzaakt door globalisering – voor deze mensen?

Elk jaar dwalen miljoenen, met camera’s uitgeruste toeristen door Rome. Hun foto’s van monumentale kunstwerken en gebouwen maken deel uit van een fotografisch archief dat teruggaat tot de dageraad van het medium. De rol van de camera staat centraal in de toeristische ervaring, meent fotograaf Brad Farwell. De camera stelt de toerist in staat de geschiedenis te isoleren van het onwelgevallige heden – de stad is een ster die alleen van haar beste kant gefotografeerd wordt, de foto is het bewijs van er geweest zijn. Daarbij kan de toerist zichzelf isoleren, van anderen en van de veelheid aan visuele informatie.

Guaicurus is een wereld binnen een wereld – een prostitutiecomplex in de overwegend katholieke en conservatieve stad Belo Horizonte dat twintig gebouwen omvat en waar meer dan vijfduizend prostituées tegen dumpprijzen seksuele diensten verlenen. Binnen in Guaicurus is een eigen cultuur ontstaan uit codes, religies en talen: een ‘ecologie van verlangen’, door de in Belo Horizonte woonachtige fotograaf Castilho Leal Francilins gevangen in intrigerende tweeluiken.

Elk jaar wordt in het kader van het European Eyes on Japan-project een aantal Europese fotografen uitgenodigd om hun indruk van het land van de rijzende zon vast te leggen. Andreas Gefeller richtte zijn camera op telefoon- en elektriciteitspalen [vertaalnoot: utility poles] waaraan transformators en kluwen van kabels zijn vastgemaakt. Door de palen tweemaal van onderen te fotograferen, en vervolgens een beeld samen te stellen waarin de paal zelf is verdwenen, ontstaat een abstract beeld dat ons een nieuwe blik gunt op iets vertrouwds.

In zijn beelden van anonieme passanten legt Ugnius Gelguda een onontkoombaar element van het moderne stadsleven bloot: vervreemding en uitsluiting. Hij probeert niet de persoonlijke geschiedenissen of de context te laten zien. Integendeel, door overbelichten verwijdert hij details en worden de situaties en de figuren universeler en inwisselbaarder.

Het beslissende moment oprekken tot een beslissende minuut, dat beoogt Reinier Gerritsen met zijn experimentele straatfotografie. Hij maakt snel achter elkaar een reeks beelden van mensen in de stad, als frames in een film. Zo ontsluiert hij meer dan één foto kan: kijkrichting, lichaamshouding, isolatie en liefde, de choreografie van de groep. In de computer stelt hij uit al die beelden één universele en filmische foto samen.

Met zijn luchtfotografie van Amerikaanse stedelijke gebieden ontsluiert de Duitse fotograaf Christoph Gielen een aantal onderliggende paradigma’s. De Amerikaanse stad is een fenomeen dat is gebaseerd op autogebruik. Het is een uiting van de ‘bigger is better’-attitude die hoorde bij de ongebreidelde investeringen in huizenbezit en commercieel onroerend goed, in een tijd waarin afstanden en benzineprijzen nauwelijks een overweging waren. De centrale vraag die Gielen ons voorhoudt is deze: is dit type stedelijke inrichting houdbaar? En impliciet: hoe zou een toekomstgerichte stadsplanning er wél moeten uitzien?

Op 14 september 2008 stortten wereldwijd de financiële markten in, een direct gevolg van het omvallen van Bear Sterns en Lehmann Brothers, en het dreigend failliet van vele andere banken. Ashley Gilbertson legde in de maanden erna in somber zwart-wit de sfeer op Wall Street vast: de zorgelijke gezichten, het ongeloof, de wanhoop en de verslagenheid. Maar hij keek ook naar de gevolgen voor gewone New Yorkers, die geconfronteerd werden met werkloosheid, een groeiend aantal daklozen en sluitende winkels. Veerkrachtig proberen ze er het beste van te maken.

In 1977 werkte Paul Gofferjé als vrijwillig fotograaf voor een christelijke dovenschool in Beiroet. Hij arriveerde er tijdens het eerste staakt het vuren in vijftien jaar. Naïef als hij was, ging Gofferjé toch Beiroet in om de stad te fotograferen, ook al werden journalisten er vermoord en ontvoerd. In 2004 keerde hij terug en exposeerde tien foto’s uit zijn archief op straat. Het bleek lastig de plekken waar hij de foto's had gemaakt terug te vinden – nieuwbouw had het verleden uitgewist. Gofferjé werd aangesproken door mensen die verbaasd waren dat al in 1977 zoveel gebouwen waren beschadigd. Ze begonnen hun verhalen te vertellen, die gedeeltelijk op de panorama’s zijn genoteerd die Gofferjé in 2004 maakte.

Zelden wordt er een positief woord gesproken over de favela's, de sloppenwijken van Braziliaanse steden. Dionisio Gonzáles geeft tegengas met zijn samengestelde beelden, waarin elementen van de favelas én van hypermoderne nieuwbouw worden samengevoegd tot levendige, kleurrijke beelden. Dat is meer dan een vrijblijvend spel met foto’s – González gebruikt het resultaat om de dialoog aan te gaan met lokale overheden en hen te inspireren tot vernieuwing.

Vijf jaar lang fotografeerde Nadja Groux dezelfde straathoek in New York, vanuit het raam van haar appartement op de vijfde verdieping. Wat begon als een spelletje – het stelen van momenten – groeide uit tot een consistente reeks straatscènes die zich afspeelden op de hoek van 127th Street en St. Nicholas Terrace in Harlem. Groux, zowel kunstenaar als sociaal antropologe, stelt met haar als storyboard gearrangeerde serie de diverse vormen van observatie en controle in de wijk aan de kaak: van de politiehelikopters en de bewakingscamera’s tot de voetsoldaten van drugsdealers die op uitkijk staan, de heimelijke blik van de fotografe en uiteindelijk: onze blik.

Overal in de steden van de wereld komen grote groepen mensen op verschillende plekken samen, met verschillende doelen. Of het nu op oversteekplaatsen is, in parken, zwembaden, sportstadions of in fabrieken en kantoren, de stad dwingt tot nabijheid. Kai-Uwe Gundlach verhief zich boven de drukte en legde haar van bovenaf vast. Dat perspectief maakt ons enerzijds los van de chaos, maar onderstreept tegelijkertijd hoe het individu een radertje wordt in de massaliteit van het stadsleven.

Nergens ter wereld is de werkdruk zo hoog als in Tokyo. De salarymen, loonslaven die ’s ochtends vroeg in drommen naar kantoor trekken, maken dagen van twaalf uur en worden daarna geacht de baas te vergezellen in een drink- en eetfestijn. Sommige kantoorarbeiders raken zo uitgeput dat ze midden op straat in slaap vallen. Pawel Jaszczuk legde ze vast in beelden die op het eerste gezicht amusant zijn, maar bij nadere beschouwing tragisch.

Sinds de jaren tachtig is er een massale trek van het Chinese platteland naar de uitdijende steden gaande. Veel plattelanders hebben emplooi gevonden in het leger aan bouwvakkers dat nodig is om de transformatie van China vorm te geven. Jiang Jian kreeg in 2007 van een makelaar opdracht de bouw van 81 villa’s aan de rand van Shanghai vast te leggen. Deze prijzige optrekjes werden gebouwd door boerenarbeiders. Door de villa af te zetten tegen de plattelandsdorpen van de arbeiders laat de fotograaf in compacte vorm de waanzinnige en soms desoriënterende, verandering van China zien.

In opdracht van de rockband Arcade Fire fotografeerde Gabriel Jones, in samenwerking met Vincent Morisset en Caroline Robert, verschillende buitenwijken in Texas. De serie onderzoekt de ervaring van het leven in Noord-Amerikaans suburbia en de herinneringen die een dergelijk jeugdlandschap kan inprenten. Uiteindelijk werden acht foto’s gebruikt voor acht verschillende covers van het album The Suburbs, dat goed was voor zowel de Grammy als de Brit Award 2011 in de categorie beste album.

Nadav Kander groeide op in Johannesburg, Zuid-Afrika. Maar pas nadat hij op 21-jarige leeftijd in Engeland arriveerde, besefte hij hoezeer de agressieve samenleving van zijn oude thuis zijn identiteit en rechtvaardigheidsgevoel had ondermijnd. Terugkerend na dertig jaar, tegelijk nostalgisch en met de heldere blik van de buitenstaander, trof hij een overwegend zwarte gemeenschap in een met blank geld gebouwde stad. De minachting voor de vervuilde en gevaarlijke omgeving stond haaks op Soweto, waar Kander niet eerder kwam. Daar was het gevoel van onderdrukking weg en heerste optimisme, saamhorigheid en trots over de nu schone straten.

Het woord crisis refereert niet alleen aan de economie, maar ook aan een psychologisch proces. Het onhoudbaar worden van de Griekse schuldenlast en de daarmee samenhangende economische maatregelen hebben mensen van Utopia in Dystopia gestort. Middels de abstractie van het fotografisch beeld probeert Yannis Karpouzis de nieuwe psychologische realiteit van Athene invoelbaar te maken. Deze stad, ooit vol licht, is verslonden door duisternis. De Olympische droom is uiteengespat. Wat rest is onzekerheid.

In zijn langetermijnproject HIDDEN CITIES richt Gareth Kingdon zijn blik op ’s werelds grootste sloppenwijken. Zonder de moeilijkheden te ontkennen die het leven daar met zich meebrengt, wil hij de westerse kijker confronteren met positieve aspecten van de sloppen. ‘Ik laat zien wat wij kunnen leren van de sloppen en hun bewoners’, aldus Kingdon. ‘Tegelijk wordt zichtbaar wat er verloren zal gaan – in termen van gemeenschap, cultuur, innovatie en industrie – als de sloppen aan stadsvernieuwing worden onderworpen.’ HIDDEN CITIES onderstreept niet de verschillen tussen ons en de sloppenbewoners, maar de gedeelde menselijkheid.

Kantoorgebouwen zijn slechts toegankelijk voor degenen die er werken. Het zijn centra van geconcentreerde macht – ze moeten worden bewaakt door beveiligingscamera’s en bewakers. Maar ’s nachts wordt die gesloten binnenwereld ook voor de buitenwereld zichtbaar. Dankzij al dat licht achter glas – of er nu een verloren kantoorklerk achter een computer zit of niet – worden de gebouwen transparant als een aquarium. Thomas Kneubühler fotografeerde ze vanaf een hoog standpunt, zodat zijn blik diep kon doordringen in een even steriele als intieme wereld.

Fotografe Katrin Koenning is gefascineerd door de levendigheid en de hectiek van de grote stad. Wat gebeurt er met vreemden die samen de drukke publieke ruimten moeten delen? In Melbourne trof ze een steeg waar, rond lunchtijd, het zonlicht slechts twintig minuten per dag doordringt. Mensen snellen voorbij, op weg naar koffie en een broodje. Gedurende dat korte moment wordt al het gewone even bijzonder. Een gesprek, een gezicht, een detail, het gedempte geluid van een iPod. Wie zijn deze mensen? En wat is hun verhaal?

Een verblijf in een Europese stad, ontdekte Laura Konttinen, verandert haar van kunstenaar in toerist. Het is lastig los te breken van de conventies van het snapshot. ‘De kritische benadering gaat verloren,en steeds weer maakte ik dezelfde, generieke beelden.’ Eenmaal thuis herwint ze de artistieke vrijheid door haar beelden conceptueel te benaderen – elk van haar CITYSCAPES bestaat uit zesendertig beelden (een vol rolletje) die digitaal over elkaar zijn gelegd. Het is het verder generaliseren van het al generale en het samenvoegen van het saaie om tot een nieuw en intrigerend beeld te komen.

Sirkka-Liisa Konttinen kwam in 1969 voor het eerst naar Byker, een wijk in Newcastle die met het aftakelen van de scheepsbouw in verval was geraakt. Als lid van het film- en fotografiecollectief Amber legde ze gedurende een decennium de bevolking vast, die de veranderingen in hun wijk met humor en waardigheid onderging. De stadsvernieuwing bleek desastreus voor de arbeiderscultuur en de gemeenschapszin: tachtig procent van de oorspronkelijke bewoners zou vertrekken. In 2003 keerde Konttinen terug. Ze trof een aantal oudgedienden, maar legde ook de asielzoekers vast die waren ondergebracht in moeilijk te verhuren panden.

Geen stad ter wereld heeft in de afgelopen zestig jaar zo’n dramatische verandering doorgemaakt als Hong Kong. Voor de Duitse fotograaf Marcus Koppen is de stad een muze – hij legde er de surrealistische, kunstmatige sfeer en de nachtelijke hitte van de stad vast in stadslandschappen die tegelijkertijd futuristisch en tijdloos lijken. De oplettende kijker ziet in de bijna abstracte schoonheid van het stedelijk lichtspektakel bovendien een verklikker van verkwisting. Koppen is gefascineerd door de snelle verandering van megasteden, die in goede banen moet worden geleid door architecten en planologen. Zullen ze de vraagstukken van de urbanisatie kunnen oplossen?

Gevraagd naar een typering van de woonflats in het voormalige Oostblok, zullen de meeste mensen de woorden ‘grijs’ en ‘grauw’ in de mond nemen. Om daar mee af te rekenen zijn veel prefab-gebouwen voorzien van nieuwe lagen verf, in kleuren die niet alleen een utopische belofte van vrolijkheid en diversiteit suggereren, maar ook het verleden uitpoetsen. Maros Krivy fotografeerde in verschillende voormalige communistische landen die gebouwen, maar wel in zwart-wit – hij ontneemt ons het eenvoudige plezier van lachen om eigenaardige kleurcombinaties, maar geeft in zijn bijschriften de kleuren op die we hadden kunnen zien. Is het grootstedelijk Utopia werkelijk afhankelijk van zoiets oppervlakkigs als een likje verf? Blijft de stad onder de lagen verf niet net zo grauw als altijd?

Astana, de hoofdstad van Kazachstan, is de op één na koudste hoofdstad ter wereld. Maar dankzij olie- en gasgeld is de stad getransformeerd van een bar Siberisch oord tot een metropool met een bruisend nachtleven en futuristische gebouwen. Er zijn tropische zwemparadijzen en je vindt er het verst van zee gelegen zeeaquarium ter wereld. Toch lukt het de stad niet een significante bevolkingsgroei door te maken – de kou schrikt af. In een serie tweeluiken toont Ikuru Kuwajima de ironische schoonheid van Astana.

Door een complex samenspel van factoren – mislukte oogsten, schuldenlast, droogte, overstroming en discriminatie van kaste – trokken door de jaren heen miljoenen plattelandsbewoners naar India’s uitpuilende steden. Ze nemen elke baan aan die ze wordt aangeboden, vaak in de bouw. De praktische rechteloosheid van de arbeiders vertaalt zich naar hun leefomstandigheden: ze wonen in tijdelijke sloppen die rond bouwlocaties worden opgetrokken, zonder water en elektriciteit. Onderbetaling, kinderarbeid en seksuele intimidatie zijn aan de orde van de dag. De arbeiders ondergaan het, hunkerend naar de dorpen die ze hebben verlaten.

De publieke ruimte in steden is op te vatten als een podium waar mensen zichzelf presenteren, definiëren en tot groepen smeden. Of ze nu met opzet of toevallig samenkomen, geregeld of ongeregeld, groepen functioneren altijd volgens codes, uiterlijke overeenkomsten en een affiniteit met een specifieke plek. In tableaus op groot formaat laat het duo LawickMüller het theatrale aspect van het urbane milieu zien.

Sandhogs zijn mijnwerkers die 250 meter onder Manhattan werken aan een bijna honderd kilometer lange tunnel die zoet water moet aanvoeren naar New York. Sinds dit project in 1970 begon, stierf er per aangelegde mijl één arbeider door een arbeidsongeval. Weinigen hebben weet van deze onzichtbare wereld, die toch zo belangrijk is voor het alledaagse leven. Gina LeVay brengt het onderaardse voor het voetlicht en onderstreept dat de stad een levend en complex beeldhouwwerk is. Via foto’s, video-installaties en het web daagt LeVay ons uit om na te denken over de wijze waarop wij – in ons doen en handelen – met de stad zijn verweven.

Acht jaar terug besloten zestig dakloze families in het Braziliaanse Salvador de Bahia een nieuw leven op te bouwen in de ruïnes van een oude chocoladefabriek. Sindsdien groeide de bevolking van het complex tot 129 families. In dit thuis – dat na elke regenseizoen verder desintegreert en interne verhuizingen noodzakelijk maakt – proberen ze een menswaardig leven op te bouwen. Toch manifesteren de problemen van de straat – drugs, geweld, prostitutie – zich ook binnen het complex. Liste ziet een woonruimte als deze als voortzetting van een lange Braziliaanse traditie. Die begon met quilombos, kleine dorpjes waar gevluchte slaven onderdak vonden. Andermaal komen de kansarmen samen, maar nu in een stedelijke setting.

Wat zegt een ruimte over de mensen die erin bewegen? In EDGES OF THE CITY fotografeerde Martin Luijendijk de besloten ruimten waarin professionals hun werk doen op momenten dat de mens zich er tijdelijk uit heeft teruggetrokken. Deze gespecialiseerde, functionele werelden vormen de randen van de grootstedelijke wereld. De stilte van de beelden – ogenschijnlijk toneeldecors tijdens een pauze – contrasteert met de complexe netwerken waar de gebruikers deel van uitmaken. In CONTINUATION legt Luijendijk gebouwen vast die op het punt staan opgeleverd of gesloopt te worden, op zo’n manier dat het verschil verdwijnt. Er geen geschiedenis, geen toekomst, geen vooruitgang en geen verval.

De jonge fotograaf Sayed Asif Mahmud ondervond aan den lijve wat het betekent om mee te draaien in de exponentieel uitdijende derdewereldmetropool Dhaka. Afkomstig uit een relatief rustig buitenwijk werd hij geconfronteerd met het individualisme en de jacht op succes die het hyperdynamische stadsleven kenmerken. Huiverig om mee te doen aan de race werd hij bevangen door gevoelens van eenzaamheid en wanhoop. Maar langzaam begon de stad hem te veranderen. Het is dit voortgaande proces van perceptie en ervaring dat hij in beelden probeert te gieten.

Dankzij de auto-industrie was Detroit in de jaren vijftig met twee miljoen inwoners de op drie na grootste stad in Amerika. Dankzij de verplaatsing van fabrieken naar de periferie van de stad, de white flight naar suburbia, de sociale onrust van de jaren zestig en de crisis in de auto-industrie halveerde het inwonertal. De stad werd een post-apocalyptisch decor van ruïnes. Zoals Marchand en Meffre opmerken: ‘Haar fantastische in verval zijnde monumenten zijn, niet minder dan de Egyptische piramides, het Colosseum in Rome of de Akropolis in Athene, overblijfselen van een groot en vergaan rijk.’

Wat maakt het ene stadscentrum beter dan het andere? Welke elementen verheffen een metropool tot een na te volgen model? Het zit in een combinatie van ogenschijnlijke tegenstellingen, zo laat Massimo Mastrorillo zien. Moderne gemakken, maar ook geschiedenis, tradities en de suggestie van eeuwigheid. Spectaculaire gebouwen, maar ook bomen en water. In CITY MODELS onderzoekt Mastrorillo het contrast tussen de verlangens van de menselijke ziel en de op het oog onmenselijke stedenbouw. Hoe ontstaat daarbinnen een gevoel van thuis?

Japan is relatief bergachtig en beschikt over weinig bouwgrond. Dat heeft geleid tot een aantal extreem dichtbevolkte gebieden, waarvan de agglomeratie Tokyo-Yokohama het beste voorbeeld is. Met 35 miljoen inwoners en een gebied dat is afgebakend door de bergen en de zee, is het woekeren met ruimte. Los van extreme prijzen voor onroerend goed, voedt het een architectuur die het maximale uit de ruimte haalt. Meichsner onderzocht niet alleen dit type bouwen, hij keek ook naar de sociale effecten die de bevolkingsdichtheid met zich meebrengt, thuis op de vierkante millimeter.

Hoewel kleiner dan Hollywood, kent ook Kaapstad een levendige filmindustrie, al worden er voornamelijk reclamespots gedraaid voor buitenlandse bedrijven, die graag gebruik maken van een gunstige wisselkoers en een zonnig klimaat. Delen van Kaapstad worden voor een dag of twee in Europese of Amerikaanse locaties omgetoverd. Een wijnboerderij wordt een Hollandse boerenplaats, een café een Parijse bistro. Cécile Mella laat de aantrekkelijke en vaak geestige illusie zien, maar de oplettende kijker vangt, in een karakteristieke berg of gebouw, toch een glimp van Kaapstad op.

Nog altijd staat handel centraal in de stad. Waar in het verleden de markten het hart vormden, draait het nu om koopgoten. In een tijd van globalisering, zo laat Jean-Marc Meunier zien, zijn de winkelstraten van Europese steden in toenemende mate op elkaar gaan lijken. Of je nu in Madrid of Stockholm bent, in Genève of Groningen: dezelfde winkels, dezelfde merken, dezelfde snacks en dezelfde mensen.

De miljoenenstad Moskou lijkt voortdurend op de rand van een infarct te balanceren. Files, overvolle metro’s, opdringerige reclame, een eindeloze stroom mensen – er valt nauwelijks aan te ontkomen. Maar er is ook veel verborgen eenzaamheid. Ivan Mikhaylov fotografeerde de vele jonge mensen die vanuit de provincie naar Moskou kwamen. Sommigen zijn in hun element, anderen raken overweldigd. Wat willen ze van deze stad? Waar dromen ze van en hoe voelen ze zich?

Kurai betekent duister en ontoegankelijk in het Japans, de exacte tegenstelling van akarui, dat sociaal en gezellig betekent. Geïnspireerd door de obsessieve literatuur van Murakami Ryu en de neurotische cinema van Tsukamoto Shinya, trok Guillaume Millet naar Tokyo, op zoek naar hun grimmige esthetiek. Dolend door de nachtelijke metropool trof hij de verloren zielen en kille monsters die hij zocht.

Wie aan Hong Kong denkt, denkt eerst en vooral aan de hoge bevolkingsdichtheid en haar horizontale karakter: de stad telt het grootste aantal wolkenkrabbers ter wereld. Maar een ander bepalende karakteristiek is het water waardoor de stad wordt doorsneden en omgeven. Met haar zevenhonderd kilometer kustlijn, 260 eilanden, havens, rivieren, watervallen en reservoirs is Hong Kong een echte waterstad. Andreas Müller-Pohle brengt de horizontale en verticale dimensie samen door de stad in beeld en geluid vast te leggen vanaf het wateroppervlak.

Zoals in al zijn werk onderzoekt Michael Najjar in LIQUID CITIES de toekomstige maatschappij, die volgens hem door informatietechnologie zal worden beheerst. Hij werkt een goeddeels theoretisch concept uit: architectuur die niet rigide is, maar uit flexibele vormen bestaat die constant in beweging zijn. In LIQUID CITY zijn steden letterlijk vloeibaar – gebouwen veranderen mee met de eisen van de gebruikers. De grens tussen architectuur en cyberspace vervaagt – een ontwikkeling die we nu al zien in smart cities en Tokyo’s nieuwe mediastad.

Dankzij de spectaculaire economische groei van China, die zich vertaalt in een grotere, draagkrachtige middenklasse, is het Chinese internationale toerisme sterk gegroeid. Steeds meer Chinezen reizen naar het buitenland, waar ze bovendien meer geld uitgeven. Een alternatief is het park Windows on the World in Shenzhen, waar beroemde stukken buitenland zijn nagebouwd. Hier kan de Chinees alvast warmdraaien voor het echte werk. Maar, zo waarschuwt Matthew Niederhauser, er is ook sprake van een vorm van indoctrinatie, gericht op consumeren. Een proces dat net zo leeg zal blijken als eerdere sociale bewegingen in China.

In 2010 en 2011 reisde Simon Norfolk door Afghanistan in het spoor van de Ierse oorlogsfotograaf John Burke (1843-1900), een pionier die tussen 1878 en 1880 fotografeerde in het ook toen door oorlog verscheurde land. De foto's die Norfolk daarbij maakte, zijn een reactie op en in sommige gevallen een eigen interpretatie van de oorlogsfoto's van Burke, die naast de foto's van Norfolk worden vertoond. Norfolk toont twee soorten geperverteerde steden. Enerzijds een stad als Kabul, met een bloeiende veiligheids- en militaire industrie, vrijwel geen normale middenklasse of gangbare economische productie en een levendige informele markt. Anderzijds trof hij de grote militaire bases, met hun drukke vliegvelden en uitgebreide voorzieningen. Het resultaat is A Tale of Two Cities, beide ziek en onhoudbaar.

Meer dan de helft van het werelderfgoed, zoals gedefinieerd door UNESCO, is te vinden in Italië. Miljoenen toeristen reizen jaarlijks naar het land voor de kunst en de bouwwerken uit de Oudheid en de Renaissance. Het belang dat Italië heeft bij dat toerisme is niet gering – het genereert zo’n twaalf procent van het Bruto Nationaal Product. Toch heeft de overheid besloten om diep te snijden in voorzieningen voor de instandhouding van cultureel erfgoed. Zal Italië van ’s werelds culturele Disneyland veranderen in een pretpark in verval? Met ATOMS onderstreept Offmanphoto, bestaande uit Pablo Balbontin Arenas en Luca Marinelli, de centrale rol die cultureel erfgoed in Italië heeft.

Singapore is een stadstaat met een van de hoogste concentraties mensen én miljonairs ter wereld. De stad heeft een grote aantrekkingskracht op immigranten, waarvan velen uit China komen. Sommigen verkeren al generaties lang in de regio en spreken niet langer hun oorspronkelijke taal. Anderen zijn nieuw en worstelen met een gevoel van ontheemding en vervreemding. In een reeks videobekentenissen spreken ze over hun leven en toekomst in een land dat dubbele gevoelens heeft over hun aanwezigheid.

In het financiële district van Toronto, de grootste stad van Canada, vind je de hoofdkantoren van banken, beurshandelaren, financiële instellingen en juridische firma’s. Gedurende de wintermaanden is het district ’s nacht ook het thuis van vele daklozen, die worden gelokt door de afvalwarmte van de gigantische verwarmingsinstallaties. De lucht die wordt uitgeblazen door rasters in het trottoir, maken nachten waarop het twintig graden kan vriezen enigszins dragelijk. Palu laat zien hoe mensen, soms in weerwil van de bedoeling van planners en architecten, de stedelijke ruimte gebruiken om te werken én te overleven.

Ondanks de globalisering hebben de belangrijkste toeristensteden ter wereld hun unieke karakter behouden. Dat maakt een confrontatie met zo’n stad – en dan vooral de gebouwen – zo’n rijke en intrigerende ervaring, zegt Max Pam. Wie zich te voet door de grote Europese steden of New York begeeft, voelt de historie waarvan de ruimte is doordesemd. Pam legt de gebouwen vast, maar ook de mensen, die juist het heden vertegenwoordigen. Toen en nu worden samengebracht en tot een nieuw geheel gesmeed.

Thailand staat bekend als het Aziatisch epicentrum van de seksindustrie. In het land zijn naar schatting 800.000 minderjarige prostituées werkzaam, die samen zo’n drie procent van het Bruto Nationaal Product genereren – een vorm van uitbuiting waarvan internationaal schande wordt gesproken. Phanphiroj probeert, middels fotografie en video, de denk- en leefwereld van minderjarige mannelijke prostituées te doorgronden. Het zijn indringende portretten van verloren zielen, die vragen oproepen over sociale problematiek, seksualiteit, corruptie en moraliteit.

In een reeks inter-gerelateerde foto’s roept Olivier Pin-Fat zijn fysieke en mentale confrontatie met Bangkok op. Beginnend in 2004, tijdens de beruchte Thaise war on drugs geeft hij zijn subjectieve kijk op het grimmige (politieke) landschap. Dat doet hij door te werken met 135 en 120 millimeter film die hij als een vandaal toetakelt. Het vormloze en het vertekende is een reflectie van zijn geestgesteldheid, van de onvoorspelbaarheid van de stad en van wat de stad hem toestaat te redden uit de puinhoop.

Roemenië is een land met een gelaagde realiteit. Terwijl jonge generaties in een kapitalistische context opgroeiden, doordesemen de resten van het communistisch verleden nog altijd het landschap. De jongeren zijn zo een ziel die zich niet kan identificeren met het lichaam waarin hij huist. Dankzij internet, de mogelijkheid te reizen en de vrijheid te consumeren, is de communistische realiteit van rantsoenen en lange rijen ondenkbaar geworden. Hoe navigeren ze door deze wereld die de hunne is, maar ook niet?

In zijn langlopende project METROPOLIS fotografeert Martin Roemers steden met meer dan tien miljoen inwoners. De kernvraag: hoe kunnen mensen in zo’n drukke en overweldigende omgeving leven? Zijn foto’s suggereren dat de steden ondanks de chaos hun menselijke dimensie hebben bewaard. Kijk naar de kleine verhalen die plaatsvinden temidden van de hectiek: dat van de straatverkoper, de forens, de toerist, de passant. Iedereen zoekt zijn eigen weg in de moderne, urbane samenleving.

Al vijftig jaar heeft Kashgar, een oasestad in het uiterste westen van China, een agressieve Chinese kolonisatie te verduren. De bevolking, overwegend islamitische Oeigoeren, moet aanzien hoe het oude centrum van de stad wordt gesloopt en gemoderniseerd. Daarmee verdwijnen culturele artefacten die herinneren aan hun geschiedenis, toen Kashgar een belangrijke handelsplaats op de zijderoute was. Tegelijkertijd worden Han-Chinezen door subsidies en belastingvoordelen aangemoedigd om naar China's westelijke provincies te trekken. Daardoor is onder andere in Kashgar een explosieve situatie ontstaan.

Ergens in een stedelijk woongebied gaat een bom af. Omstanders schrikken, bukken... maar het is duidelijk dat de situatie in scène is gezet. Toch moeten we beseffen dat dit een dagelijks voorkomende situatie is, zeggen de gebroeders Sanchez. Door de explosie in een onbenoemde, maar duidelijke westerse context te plaatsen – en niet in een traditioneel conflictgebied – dwingen ze ons na te denken over de impact van de destructie, ongeacht de oorzaak.

Hans-Christian Schink kwam in 2002 naar Los Angeles in het kader van een programma voor Duits-Amerikaanse culturele uitwisseling. Hij besloot de stad op twee manieren te fotograferen – op groot formaat vanaf hoge punten aan de rand van de stad én met een kleinbeeldcamera, ín de stad. In beide gevallen fotografeerde hij midden in de nacht. De foto’s die hij met de kleinbeeldcamera maakte, blies hij op en sneed hij uit tot er bijna abstracte, zeer grofkorrelige beelden overbleven. Dát LA lijkt in niets meer op het clichébeeld dat we allemaal bij ons dragen.

Zelfs vanuit de ruimte is tegenwoordig de grote impact van de mens op de Aarde te zien. Christina Seely bezocht de stedelijke gebieden die op nachtkaarten van de NASA de helderste bronnen van licht zijn. Het licht van de steden – allemaal te vinden in de Verenigde Staten, West-Europa en Japan – heeft een dubbele lading. Enerzijds is er de schoonheid, anderzijds de duistere werkelijkheid die er achter schuilgaat: energieverbruik en de impact die dat heeft op de Aarde. In de geschiedenis is licht altijd een indicator van hoop en vooruitgang geweest. Paradoxaal genoeg, zegt Seely, wijst licht nu op het tegenovergestelde.

Een dominant element van het moderne stadslandschap is de wijze waarop in beeld en tekst onophoudelijk met het publiek wordt gecommuniceerd. Matt Siber onderzocht in hoeverre de inzet van tekst en beeld verschilt in drie cultureel homogene, maar van elkaar verschillende gebieden: China, Europa en Noord-Amerika. De resulterende tweeluiken tonen links de stadsgezichten, ontdaan van tekst, en rechts de tekst die is verwijderd. Zo wordt de rol die visuele communicatie speelt in het consumeren van onze publieke ruimte, zichtbaarder – en daarmee de macht die ze uitoefent.

In Singapore duren politieke campagnes meestal kort. In de tien dagen voor een verkiezing organiseren politieke partijen grote publieke bijeenkomsten, waar wordt gehamerd op doelstellingen en idealen. Veel publieke ruimten, van sportstadions tot parken, veranderen in politieke theaters. De aard van de bijeenkomsten – waar ook gratis entertainment wordt geboden – brengt tienduizenden mensen op de been. Darren Soh richtte zijn camera niet op de kandidaten, maar op de locaties zelf.

In de jaren vijftig ontwikkelde de Tjecho-Slowaakse socioloog Nathan K. Mendelsohn plannen voor California City, een utopische stad in de woestijn die de bevolkingsgroei van Los Angeles en San Francisco kon indammen. Op 330 vierkante kilometer land werd daarom een grid gerealiseerd met 52.000 kavels, snelwegen, straten en nutsvoorzieningen. Maar ook: een park, het grootste in plastic verpakte meer ter wereld, golfbanen en modelwoningen. Hoewel alle kavels aanvankelijk verkocht werden, telt California City nog altijd maar 14.000 inwoners. Elian Somers’ project combineert fotografie met reproducties van oude foto’s en een verkavelingsplan.

Al decennia hebben Amerikaanse binnensteden te kampen met verwaarlozing, krimpende overheidsbudgetten, tanende lokale economieën, gebrekkig onderwijs en overlast van drugs en geweld. ‘We zijn geobsedeerd door Homeland Security’, zegt Will Steacy, ‘maar we zien niet meer wat het is waarvoor we vechten.’ Tijdens nachtelijke wandelingen tussen de luchthaven en het zakendistrict legde Steacy op groot formaat de wanhopige staat van de Amerikaanse binnensteden vast. Zijn doel is de problemen bloot te leggen. Want eerder zullen ze niet worden aangepakt.

Bouwen – en daarmee verstedelijking – is de manier waarop de mens erin is geslaagd om een inherent vijandige natuur onder controle te brengen en er een eigen plek in te veroveren. Een flat of een huis is niet alleen een gebruiksobject, maar ook een totem, een vlag in de grond, een indicator van territorium. Zo wordt de ruimte gestructureerd, onder controle gebracht en uiteindelijk getransformeerd in een thuis. Franky Verdickt laat de net opgerichte totems zien, vlak voor ze worden betrokken door mensen en deel worden van hun geschiedenis.

Voor Munem Wasif is Puran Dhaka, het oude centrum van Dhaka, een onderwerp dat hem na aan het hart ligt. ‘Hier leerde ik goed gekookt, vet eten waarderen, ontdekte de schoonheid van ranzige slang en herontdekte ik de dorpse impuls om aan dingen vast te willen houden.’ Familie en traditie zijn belangrijk in het oude Dhaka. Het is wat de mensen hier bindt. Maar tegelijk is de atmosfeer zwanger van groei. Deze straten, dit gebied, is voor Wasif meer dan een geografische realiteit. Het is thuis.

Hoewel hij opgroeide in Shanghai, woont en werkt Shen Wei al jaren in New York. CHINESE SENTIMENT is zijn poging om weer in contact te treden met het authentieke China. Wei Shen benadert het land op een intieme, persoonlijke manier, door voorbij de politieke en economische aspecten te kijken. Het maakt de serie tot een persoonlijke reis door de private en publieke ruimte van dit gigantische land.

In zijn stadsfotografie richt Hans Wilschut zich niet op het voltooide product, maar op een moment in between, een tussentijdse staat van ontwikkeling. Zijn beelden van wat velen misprijzend een bouwput noemen, laten de eigenzinnige schoonheid zien van het onvoltooide, het gebouw dat nog niet glad en gepolijst is. Zelf omschrijft Wilschut het als ‘ad hoc archeologie’. In filmische foto’s, gemaakt met lange sluitertijden en een technische camera, bevriest de geschiedenis op het moment dat ze plaatsgrijpt. Tegelijk legt hij verlangens en dromen vast die zijn vertaald in staal, glas en beton.

In HADES fotografeert Devin Yalkin niet zozeer mensen, maar hun beweging in de ruimte – individueel en collectief. Hij legt de culminatie vast in vervagende gezichten, voortdurend veranderende gebaren en lichamen die oplossen. Het werk suggereert een reeks illusies, de verraderlijkheid van uiterlijkheden. Het zijn droomachtige beelden uit een ogenschijnlijke onderwereld. Gruizig en duister.

Er zijn vele manieren om naar een stad te kijken. Pablo Ziccarello probeert in MICROCENTRO Buenos Aires letterlijk te lezen, aan de hand van neonverlichting, advertenties en andere kunstmatige verlichting die de nacht kleurt. Elk negatief werd meermaals belicht, op verschillende momenten en plekken, gedurende maanden en jaren van doelloos dwalen door de nacht. Het resultaat is een subjectieve beleving van de stad.

Sinds 1982 reisde de Nederlandse fotograaf Kim Zwarts meermaals door de Verenigde Staten. In 2009 wilde hij onderzoeken op hoe zijn ervaringen en werk uit die jaren zijn latere fotografie hebben beïnvloed. Aan de hand van gebouwen die door architectenbureau Morphosis zijn ontworpen, een aantal belangrijke historische locaties en de rurale en stedelijke landschappen die hij daartussen vond, creëerde Zwarts verstilde landschappen – een functionele architectuur zonder mensen, versteend en bevroren.

Het werk van Niels Stomps richt zich op veranderingen die zo groot zijn dat mensen zich er slechts aan kunnen aanpassen. Verstedelijking is zo'n verandering. METROPOLITAN AREA toont een dwarsdoorsnede van New York en legt de verbanden tussen de stad en haar bewoners bloot. Door letterlijk verschillende lagen van het urbane leven bloot te leggen – alles wat zich afspeelt tussen de smog boven de gebouwen en de riolering eronder – wordt de serie een metafoor voor het leven zelf.

Yang Yongliang combineert op intrigerende wijze stedelijke fotografie met de iconische beeldtaal van de oude Chinese schilderkunst. Zijn landschappen – in series als On the Quiet Water, Phantom Landscape en Heavenly City – zijn bij nadere beschouwing opgebouwd uit flatgebouwen en hijskranen. Toch stralen ze de rust uit van berg en bos, van wolken in de lucht. Zelf zegt Yang Yongliang: 'Mijn wonderland is een mysterieuze plek, het ideaal waar we naar gestreefd hebben en dat we in veel opzichten al bereikt hebben. Ons leven is er gemakkelijk, snel en laten we eerlijk zijn: comfortabel. Maar vergeet niet welke prijs voor dit wonderland is betaald.'

Manal Al Dowayan onderzoekt het gevoel van vervreemding en eenzaamheid waaraan mensen in de stedelijke publieke ruimte ten prooi kunnen vallen. Dat doet ze door het stadslandschap – vastgelegd in groot formaat zwart-wit – als canvas te gebruiken voor grafische technieken die refereren aan straatkunst. Met de elementen die ze aan het beeld toevoegt, gaat ze in dialoog met de stad en worden onuitgesproken verhalen vertelt van verdriet, hoop en verlangen.

Kadar moton ghumai literally translates to ‘sleeping like sand’. It is generally used for small children who drape themselves around their mother, sleeping as if the world didn’t exist. These children work long hours, often carrying heavy loads. Sleeping on a concrete floor under the open sky, might not be luxury. But when the body screams for rest, sleep comes easy.

Lina Bo Bardi’s SESC Pompéia, a community centre for sports and culture in Sao Paulo with a lively community interaction even when it is used for a short sleeping time. The robust and at the same time soft couches facilitate an after dinner nap for all classes.